Tên tiếng Việt: Nhum đá, Cầu gai bút chì.

Tên khoa học: Heterocentrotus mammillatus (Linnaeus, 1758)

Synonym:

Echinus mammillatus Linnaeus, 1758

Echinometra mammillatus Gray, 1825

Heterocentrotus mammillatus Brandt, 1835; Clark & Rowe, 1971

Tên tiếng Anh: Slate-pencil Urchin 

Đặc điểm định loại: Loài cầu gai này rất đặc biệt, kích thước lớn cả vỏ và gai. Vỏ hình trứng dày và kéo dài theo chiều ngang, thường dài đến 80 mm. Hệ thống đỉnh tương đối nhỏ. Vùng miệng rất rộng với rãnh miệng cạn nhưng có thể phân biệt được. Gai nguyên thủy ở mặt lưng và vùng chu vi rất lớn, chắc nặng và dài, trông giống thỏi son hay bút chì, có thể dài đến 100 mm, phần gốc nhỏ nhưng ra xa thì phình to hơn, đến gần chóp thon lại đầu cùn và có hình tam giác. Gai bậc II rất ngắn và hơi dẹp.

Màu sắc: Gai nguyên thủy có màu nâu đen hoặc đỏ nâu với những băng ngang màu trắng nhạt ở phía gần chóp gai. Vỏ trụi gai có cùng một màu trắng.

Sinh học - Sinh thái: Sống trong rạn san hô hoặc chui trong các kẹt đá, thường gặp từ vùng triều đến độ sâu khoảng 25 m.

Phân bố:

Thế giới: phân bố rộng ở vùng Ấn Độ - Tây Thái Bình Dương.

Việt Nam: ven biển Phú Yên, Khánh Hòa, quần đảo Hoàng Sa.

Giá trị sử dụng: Theo kinh nghiệm dân gian thì gai lớn có thể làm thuốc hạ sốt cho trẻ em. Ngoài ra chúng còn được làm hàng mỹ nghệ.

Tài liệu tham khảo và hình ảnh: Trung Tâm Nghiên Cứu và Phát Triển An Toàn và Môi Trường Dầu khí, 2007. Atlas ngành động vật Da gai.