36. Panulirus ornatus (Fabricius, 1798)

Tên Việt Nam: Tôm hùm bông (Tôm hùm sao, tôm hùm hèo)

Tên tiếng Anh: Ornate spiny lobster

Synonym:    

• Palinurus ornatus Fabricius, 1798

• Palinurus sulcatus H.M. Edward, 1837

• Panulirus sulcatus White, 1847

• Senex ornatus Lanchester, 1900 

Hình thái:  

• Màu sắc và kích thước: Thân màu  xanh dương pha màu xanh lá cây. Các gai trên vỏ đầu ngực màu cam, 2 gai má có màu trắng, 2 gai trên mắt màu đen với những vân màu trắng. Giữa vỏ lưng mỗi đốt bụng có 1 dải ngang màu đen hoặc xanh đậm tương đối rộng và 1-2 đốm màu kem hay trắng sáng nằm nghiêng ở mặt bên đốt bụng, Các đôi chân bò màu đen hay nâu đen với những đốm dị hình màu trắng hay vàng nhạt.

• Chiều dài: Lớn nhất tới 500 mm, nặng tới 4 Kg, trung bình dài 300-350 mm. 

• Râu: Phiến gốc râu I có 4 gai lớn xếp thành hình vuông, 2 gai trước lớn và dài hơn 2 gai sau, ngoài ra còn có những gai nhỏ ở giữa.

• Vỏ đầu ngực: Vỏ đầu ngực ở con non có nhiều gai lớn, nhỏ và nhọn, ở những con trưởng thành chỉ có một số gai lớn, không nhọn. 2 gai trên mắt phát triển, dẹp, uốn cong về phía trước . Rãnh sau vỏ đầu ngực hẹp hơn gờ sau vỏ đầu ngực và không nở rộng ở giữa.

• Phiến trên miệng: Không có rãnh , phía trước phiến có 3 gai lớn, gai giữa lớn hơn 2 gai bên.

• Phần bụng: Vỏ lưng các đốt bụng nhẵn, không có rãnh  hoặc vết tích của rãnh. Vỏ bên các đốt bụng II-VI tận cùng bằng 1 gai nhọn hơi uốn cong về phía sau, cạnh sau mỗi vỏ bên có 2-5 gai rất nhỏ.

• Các chi: Nhánh ngoài chân hàm I gồm khoảng 10 đốt, dẹp và rộng, dạng phiến hình oval, đạt đến đỉnh đốt đùi chân hàm III. Nhánh ngoài chân hàm II không có roi, đạt đến gốc đốt đùi chân hàm III. Chân hàm III không có nhánh ngoài. Các chân bò tròn, thon đều. Khi trưởng thành, con đực có chân bò dài bằng 1,2-1,3 lần chân bò con cái cùng kích thước vỏ đầu ngực.

Sinh học và sinh thái:  Thường sống tập trung ở vùng nước nông ven biển, độ sâu 1-8 m, chất đáy cát bùn, độ trong thấp, trú ẩn trong các hang hốc đá.                    

Phân bố:

• Thế giới: Vùng biển Ấn Độ-Tây Thái Bình Dương: Biển Hồng Hải, Địa Trung Hải, Đông Phi, Australia, New Guinea, nam Nhật Bản.          

• Việt Nam:  Rất phổ biến ở vùng biển Việt Nam, nhất là vùng ven biển Trung Bộ.

Tài liệu tham khảo thông tin và hình ảnh: Trung tâm An toàn và Môi trường Dầu khí. Atlas Giáp xác vùng biển Việt Nam. Thành phố Hồ Chí Minh, 2001