Hình ảnh của cộng đồng lặn có thể giúp được gì trong lĩnh vực nghiên cứu và bảo tồn biển?

 Cộng đồng lặn biển Việt Nam đang ngày càng phát triển mạnh, với số lượng người tham gia lặn ngày càng tăng lên. Phần lớn những người đi lặn hiện nay đều sở hữu máy quay hoặc máy ảnh chụp được dưới nước, giúp họ ghi lại các hình ảnh và video sống động về sinh vật biển, rạn san hô và hệ sinh thái dưới nước. Nhờ vào sự phổ biến của các thiết bị này, khối lượng dữ liệu hình ảnh từ các thợ lặn càng ngày càng lớn, tạo nên một nguồn tài nguyên vô cùng phong phú. Các hình ảnh, video này không chỉ có giá trị với cá nhân người chụp, mà còn có thể có nhiều giá trị cho khoa học. Vậy các giá trị đó là gì? Mình xin được chia sẻ một số giá trị của hình ảnh từ cộng đồng dưới đây để mọi người biết và sẽ sẵn sàng chia sẻ hình ảnh của cá nhân:

 1. Hình ảnh giúp nâng cao hiểu biết và thúc đẩy hành động tìm hiểu và bảo tồn biển của cộng đồng.

Phần lớn mọi người sẽ thường bị thu hút bởi cái đẹp. Một hình ảnh đẹp về rạn san hô hay một loài cá đẹp, một loài sinh vật biển kì lạ, độc đáo cũng có thể giúp tạo nguồn cảm hứng cho cộng đồng tìm hiểu thêm về sinh vật biển, hệ sinh thái biển, từ đó nâng cao hiểu biết của cộng đồng về biển và góp phần vào việc bảo vệ các loài sinh vật biển và hệ sinh thái biển.

Một số hình ảnh cũng gây tác động mạnh mẽ tới cảm xúc và từ đó thúc đẩy hành động bảo tồn biển của cộng đồng. Ví dụ như hình ảnh những chú rùa bị chết vì mắc lưới, những chú chim chết vì ăn rác thải nhựa hay cảnh những chú cá heo vô tội bị giết như hình bên dưới đây.

2.  Hình ảnh giúp giám sát và phát hiện các sự cố về môi trường hay hệ sinh thái biển.

Hình ảnh mà mọi người chụp về một rạn san hô cũng có thể cho những nhà khoa học biết được tình trạng sức khoẻ của rạn như thế nào, từ đó giúp giám sát và phát hiện được các sự cố có thể xảy ra với hệ sinh thái biển để từ đó có các hành động bảo tồn hay xử lý một cách kịp thời. Một ví dụ điển hình cho điều này mà cộng đồng lặn biết khá rõ, đó là việc vào năm 2022 hệ sinh thái rạn san hô ở khu bảo tồn biển Hòn Mun sau khi được một người khách du lịch lặn biển chụp hình lại cảnh rạn san hô tại Hòn Mun bị suy thoái trầm trọng được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội, thì sau đó dư luận rất bất ngờ và quan tâm, từ đó các cơ quan chức năng đã vào cuộc điều tra tìm hiểu và đưa ra các giải pháp nhằm bảo tồn và khôi phục rạn san hô tại KBTB Hòn Mun.

3. Hình ảnh của cộng đồng lặn có ý nghĩa về giá trị lịch sử để giúp theo dõi được sự thay đổi của hệ sinh thái biển. Đặc biệt là ở những khu vực vùng sâu vùng xa hải đảo khó tiếp cận thì hình ảnh đó lại càng có giá trị.

Các bạn có thể hình dung điều này như thế này. Ví dụ như câu chuyện về rạn san hô bị suy thoái ở Hòn Mun vừa nói ở trên, nếu như tầm 10 năm trước hay 5 năm trước, những người đi lặn đã chụp hình rất nhiều tại khu vực này rồi và những hình ảnh tại khu vực này vào thời điểm đó là rất tốt, nhưng đến năm 2022 khi chụp hình lại thì lại rất suy thoái, và khi show ra hai hình ảnh của năm 2012 và năm 2022 tại cùng một khu vực ở Hòn Mun sau 10 năm thì mọi người sẽ thaấy rất rõ sự suy thoái của rạn san hô, đó chính là ý nghĩa về giá trị lịch sử của hình ảnh. Nếu như không có những hình ảnh về rạn san hô đang phát triển rất tốt vào thời điểm năm 2012, 2015 thì làm sao mọi người lại có cơ sở để nói là vào năm 2022 rạn san hô bị suy thoái được? Lỡ đâu rạn đã suy thoái từ năm 2013 thì sao. Đúng k? Đó là chúng ta đang nói về một vùng biển mà được nhiều người biết và có nhiều nghiên cứu.

Hoặc một ví dụ nữa về vấn để này để mọi người hiểu rõ thêm về giá trị lịch sử của hình ảnh là ở chỗ tại một khu vực vùng sâu vùng xa khó tiếp cận nào đó, ví dụ như đảo Thổ Chu, còn khá ít người đã từng lặn ở đó, và một lần để đi lặn được sẽ rất tốn công sức, thời gian và cả tiền bạc, vậy thì các hình ảnh chụp rạn san hô ở đó lại càng có ý nghĩa khi được chia sẻ cho đúng người. Ví dụ như nếu như k có hình ảnh chụp rạn san hô của đảo Thổ Chu vào năm 2024 trở về trước, thì làm sao đến năm 2030 bạn có thể biết được rạn san hô đang phát triển tốt lên hay suy thoái đi để từ đó biết cần phải hành động như thế nào? Điều này cũng tương tự như việc nếu không có một cái mốc thì làm sao bạn biết bạn đang ở trước hay ở sau. Vì vậy hình ảnh chụp của bạn chính là một cái mốc lịch sử để có thể so sánh với quá khứ hoặc với tương lai sau này.

4. Hình ảnh của cộng đồng giúp hỗ trợ, cung cấp dữ liệu về nghiên cứu tính đa dạng sinh học, sự phân bố và tập tính của các loài sinh vật biển.

Hình ảnh của cộng đồng lặn biển cũng có thể giúp cho những người làm nghiên cứu ghi nhận thêm vùng phân bố hoặc ghi nhận thêm loài mới cho khu vực. Về điều này mình có thể kể cho mọi người nghe một câu chuyện về việc hình ảnh đã giúp ghi nhận thêm vùng phân bố của các loài sinh vật như thế nào.

Đó là câu chuyện về việc ghi nhận thêm vùng phân bố của loài Thỏ vằn Trường Sơn (tên khoa học: Nesolagus timminsi) đây là một trong những loài thú quý hiếm đang bị đe dọa tuyệt chủng, loài Thỏ này mới được khoa học phát hiện vào năm 2000 và chỉ sinh sống duy nhất tại khu vực vùng núi miền Trung của Việt Nam và ước tính số lượng chỉ có khoảng 100 – 200 cá thể trên toàn thế giới. Trong một lần đặt bẫy ảnh để nghiên cứu về các loài động vật hoang dã ở VQG Bidoup, Lâm Đồng. Tình cờ máy ảnh đã chụp lại được hình ảnh của loài Thỏ vằn quý hiếm này. Đây là bất ngờ lớn với các nhà sinh vật học Việt Nam và quốc tế bởi loài này lại xuất hiện một nơi quá xa so với vùng phân bố từng được biết tới. Cụ thể là trước đây loài Thỏ vằn Trường Sơn được cho là chỉ phân bố ở phía bắc và trung dãy Trường Sơn thì nay lại ghi nhận được thêm ở vùng cao nguyên Lâm Viên, Lâm Đồng, vùng phân bố mới này cách xa vùng cũ tới 400km. Việc ghi nhận thêm vùng phân bố này là rất có ý nghĩa trong việc bảo tồn, sẽ giúp cho các nhà khoa học có thêm cơ sở để thực hiện các chương trình bảo tồn để bảo vệ các loài sinh vật nguy cấp quý hiếm. Sau đó thì đã rất nhiều tổ chức bảo tồn đã tài trợ để nghiên cứu và bảo tồn quần thể Thỏ vằn Trường Sơn này tại đây.

Vậy qua câu chuyện này nói lên điều gì, đôi khi hình ảnh của bạn chụp theo bạn là không có ý nghĩa gì, nhưng đôi khi thực sự nó lại rất có ý nghĩa với những người nghiên cứu, qua đó có thể sẽ tình cờ ghi nhận được một loài sinh vật biển nào đó mới, hoặc một loài nguy cấp cần được bảo vệ.

Với cá nhân mình, mình có tham gia một cộng đồng về sinh vật biển, thì tình cờ một lần có một bạn ở Phú Yên đăng hình 2 con rồng biển xanh (Glaucus atlanticus) là một loài Thỏ biển (Nudibranch) rất đẹp nhưng lại có độc lên để hỏi thông tin về loài này là loài gì, thì mình mới biết thêm vùng phân bố và ghi nhận thêm là có loài này ở Việt Nam, mà trước đây mình không hề biết là loài này có ở Việt Nam.

Nhưng…

Tất cả các vấn đề đã nói ở trên chỉ có giá trị khi các hình ảnh này có đầy đủ thông tin chính xác về địa điểm chụp và thời gian chụp và được chia sẻ tới nhiều người,  để nhiều người biết và lan toả hành động giống như ý 1 và 2 đã phân tích ở trên. Tới đúng người, là những người có kiến thức có chuyên môn để họ có thể phân tích và so sánh các dữ liệu từ hình ảnh để đưa ra kết luận cho cộng đồng như ý 3 và 4 thì hình ảnh đó mới có ý nghĩa và có giá trị.

Hiện nay, tất cả các hình ảnh chụp đều có lưu lại ngày tháng, trừ khi ngày tháng trên máy ảnh bị cài đặt sai ngày thì sẽ dẫn tới sai lệch thông tin. Thứ 2 là về vị trí chụp thì phần lớn điện thoại di động và một số máy ảnh có chế độ tự động lưu lại vị trí chụp. Vậy nên rất thuận lợi trong việc xác định thời gian và địa điểm của ảnh chụp để đảm bảo việc có thể cung cấp được thông tin của hình ảnh phục vụ cho việc nghiên cứu bảo tồn.

Cuối cùng một việc quan trọng, mà theo cá nhân mình nghĩ là quan trọng nhất đó là việc hình ảnh phải được chia sẻ. Nếu hình ảnh không được chia sẻ mà chỉ lưu trữ riêng cho cá nhân, thì hình ảnh đó hầu như sẽ không có giá trị gì cho cộng đồng...Vì vậy, xin hãy chia sẻ, chia sẻ và chia sẻ đặc biệt là chia sẻ cho những người cần như mình.

Mọi thông tin chia sẻ hình ảnh về sinh vật biển, hệ sinh thái biển, mọi người có thể gửi email về địa chỉ tranvinhhoang.icoe@gmail.com hoặc sinhvatbienvietnam@gmail.com  tất cả mọi hình ảnh chia sẻ của các bạn đều có giá trị! Mình xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến các bạn. Hãy cùng giúp cho các loài sinh vật biển, hệ sinh thái biển và biển Việt Nam được nhiều người biết hơn nữa và cùng chung tay bảo vệ, bảo tồn nó cho nhiều thế hệ con em chúng ta!